Wat is cichorei?
Cichorei is de naam een plant die al vele eeuwen bekend is als geneesmiddel en verwant is aan witlof en andijvie. De plant heeft blauwe bloemen en een wat bitter smakende wortel van ongeveer 20 cm lang. Twee Franse artsen maakten in 1775 voor het eerst gewag van cichorei als ingrediënt voor een warme cafeïnevrije drank die wat lijkt op koffie en daarom ook wel peekoffie werd genoemd. Pee is een oud woord voor wortel. In Nederland was het de predikant J. H. Nieuwold (1737-1812) die als eerste cichoreiplanten kweekte in de Friese plaats Warga. Veel cichorei in ons land kwam vroeger uit Friesland en Groningen. Hier waren in de 19de eeuw kleine cichoreifabrieken en -drogerijen, waarvan de laatste, Cichoreifabriek van Enno Tonnis Musschenga te Kruisweg (Marnegebied) in 1968 werd gesloten. In de eerste helft van de 19de eeuw telde ons land 128 cichoreifabrieken. In de Franse tijd, rond 1800, was deze cichoreikoffie of peekoffie in Nederland populair geworden.
Cichorei is de naam een plant die al vele eeuwen bekend is als geneesmiddel en verwant is aan witlof en andijvie. De plant heeft blauwe bloemen en een wat bitter smakende wortel van ongeveer 20 cm lang. Twee Franse artsen maakten in 1775 voor het eerst gewag van cichorei als ingrediënt voor een warme cafeïnevrije drank die wat lijkt op koffie en daarom ook wel peekoffie werd genoemd. Pee is een oud woord voor wortel. In Nederland was het de predikant J. H. Nieuwold (1737-1812) die als eerste cichoreiplanten kweekte in de Friese plaats Warga. Veel cichorei in ons land kwam vroeger uit Friesland en Groningen. Hier waren in de 19de eeuw kleine cichoreifabrieken en -drogerijen, waarvan de laatste, Cichoreifabriek van Enno Tonnis Musschenga te Kruisweg (Marnegebied) in 1968 werd gesloten. In de eerste helft van de 19de eeuw telde ons land 128 cichoreifabrieken. In de Franse tijd, rond 1800, was deze cichoreikoffie of peekoffie in Nederland populair geworden. In oorlog- en crisisjaren, vooral 1940-1945, werd deze surrogaatkoffie bij gebrek aan echte op grote schaal gedronken, waarbij echter de opwekkende werking van de cafeïne ontbrak. Ook werd vaak een beetje “peekoffie” aan echte koffie toegevoegd als smaakversterker. Omdat cichorei, anders dan de koffieplant, in Nederland groeide, waren er veel minder vervoerskosten. Cichoreikoffie was daarom goedkoper dan bonenkoffie. Tot ongeveer 1950 werd er veel cichoreikoffie in Nederland gedronken.
Daarna bijna niet meer.
Productie en bereiding
Hier een verslag uit 1960 van een bezoek aan de cichoreifabriek van de heer Lambertus Musschenga in Kloosterburen die toen nog een van de weinigen was in Nederland die cichorei maakte. Zijn overgrootvader, Enno IJsebrand Musschenga is in 1839 in Kloosterburen ermee begonnen. Het wordt vervaardigd uit de wortels van de cichoreiplant die na een procedé van roosteren, malen en drogen aan de koffie wordt toegevoegd om een pittigere smaak te krijgen. Cichorei is al zo oud als de weg naar Rome, want de Romeinen aten het blad van de plant op hun veldtochten. Men wist toen nog niet, dat de wortel van de plant ook te gebruiken was. Daar is men eerst aan het einde van de achttiende eeuw achter gekomen. Musschenga verteld verder dat het 
verbruik van cichorei door Napoleon een grote vlucht genomen heeft. Dit omdat de Franse keizer het continenttalstelsel invoerde, waardoor wij geen handel meer op Indie konden drijven. Er ontstond daardoor een groot gebrek aan koffie en de cichoreifabrieken verrezen in het gehele land als paddenstoelen uit de grond.
Hier een verslag uit 1960 van een bezoek aan de cichoreifabriek van de heer Lambertus Musschenga in Kloosterburen die toen nog een van de weinigen was in Nederland die cichorei maakte. Zijn overgrootvader, Enno IJsebrand Musschenga is in 1839 in Kloosterburen ermee begonnen. Het wordt vervaardigd uit de wortels van de cichoreiplant die na een procedé van roosteren, malen en drogen aan de koffie wordt toegevoegd om een pittigere smaak te krijgen. Cichorei is al zo oud als de weg naar Rome, want de Romeinen aten het blad van de plant op hun veldtochten. Men wist toen nog niet, dat de wortel van de plant ook te gebruiken was. Daar is men eerst aan het einde van de achttiende eeuw achter gekomen. Musschenga verteld verder dat het verbruik van cichorei door Napoleon een grote vlucht genomen heeft. Dit omdat de Franse keizer het continenttalstelsel invoerde, waardoor wij geen handel meer op Indie konden drijven. Er ontstond daardoor een groot gebrek aan koffie en de cichoreifabrieken verrezen in het gehele land als paddenstoelen uit de grond. Musschenga vertelt dat de bewerking erg eenvoudig is. We liepen door een lange gang en kwamen in een wat donkere schuur, waar twee moderne eesten en een hakselmachine stonden. In de eest* worden de wortels gedroogd en in de machine gesneden. Op de zolder boven de schuur lagen honderden kilo's gesneden en gedroogde wortels, die al naar gelang de vraag, in een grote trommel, in een andere ruimte worden geroosterd. Het branden is het geheim van de smid, verteld de heer Musschenga. Die trommel moet een bepaalde tijd boven het vuur draaien, waarna de wortels, net als vroeger, worden afgekoeld en gemalen. Ik lever cichorei op twee manieren. Ik verpak het nog wel in pakjes en laat het daarna vocht trekken, zodat het hard wordt, dat noemen ze "kniepsel", omdat je er een stukje van kunt afbreken. Maar ik breng het ook in poedervorm, in busjes, in de handel. Musschenga, die een groot gevoel voor traditie aan een grote bedachtzaamheid paart, verzekerde heel uitdrukkelijk, dat cichorei geen koffiesurrogaat is. Dat willen de mensen er wel eens van maken. Het vervangt de koffie niet, zoals vroeger, het geeft er alleen een pittige smaak aan. Nog toekomst? Een fabrikant behoort in zijn eigen product te geloven, maar de fabrikant in Kloosterburen weet niet, of er voor de cichorei nog toekomst is.
Bereiding
De cichoreiwortel werd gewassen, in stukjes gesneden en zo lang in een eest gedroogd, dat 75 procent van de in de wortel aanwezige melkachtige vloeistof was verdwenen. Deze gedroogde wortels werden op zolder opgeslagen, om later in een draaiende trommel boven een vuur te worden geroosterd. Wanneer de wortels waren afgekoeld, werden ze gemalen. 
De bruinige kruimelige stof die uit de molen kwam, werd in zakjes gedaan en in een donkere kamer enkele maanden opgeborgen, om vocht te trekken. En wat werd er nu precies met de cichorei gedaan? Ze werd aan de koffie toegevoegd vanwege de zuinigheid en om een lekkere, pittige smaak te krijgen. Want hoewel er vanuit Kloosterburen geen wagen met grote korven cichorei, getrokken door paarden meer door het Groninger land rijdt, draait het bedrijf daar in het hoge noorden nog steeds in 1960. Van de tientallen fabrieken, die er indertijd in ons land waren, zijn er nog maar een paar over. In 1968 werd de laatste cichorei-branderij in ons land stilgelegd. Dit was het fabriek van fa. E.T. Musschenga in Kloosterburen dat in 1839 in een boerderij werd opgericht.
De cichoreiwortel werd gewassen, in stukjes gesneden en zo lang in een eest gedroogd, dat 75 procent van de in de wortel aanwezige melkachtige vloeistof was verdwenen. Deze gedroogde wortels werden op zolder opgeslagen, om later in een draaiende trommel boven een vuur te worden geroosterd. Wanneer de wortels waren afgekoeld, werden ze gemalen. De bruinige kruimelige stof die uit de molen kwam, werd in zakjes gedaan en in een donkere kamer enkele maanden opgeborgen, om vocht te trekken. En wat werd er nu precies met de cichorei gedaan? Ze werd aan de koffie toegevoegd vanwege de zuinigheid en om een lekkere, pittige smaak te krijgen. Want hoewel er vanuit Kloosterburen geen wagen met grote korven cichorei, getrokken door paarden meer door het Groninger land rijdt, draait het bedrijf daar in het hoge noorden nog steeds in 1960. Van de tientallen fabrieken, die er indertijd in ons land waren, zijn er nog maar een paar over. In 1968 werd de laatste cichorei-branderij in ons land stilgelegd. Dit was het fabriek van fa. E.T. Musschenga in Kloosterburen dat in 1839 in een boerderij werd opgericht.* Eest = droogtrommel
