Heks en Duivelsverhalen uit het Marnegebied - Alles van het MARNEGEBIED

Zoeken
Ga naar de inhoud

Hoofdmenu:

Heks en Duivelsverhalen uit het Marnegebied

Historie - 1

Marnegebied - Heks en Duivelsverhalen uit het Marnegebied

't Waas gain echte
Eenrum, 1930
Jaan Berends Westerdiek woonde op Hefswaal achter Rodeschoul. Hai ging ale zoaterdagoavans naar 't loug. En doar zaten de boeren en börgens bie 'n kanner zoals 't gebruuk is, over heur zoaken en over alles wat ter ien 't loug gebeurde te proaten. Zo haren ze 't op 'n keer ook over heksen, spouken en Duvels. 'n Poar van dij lu wollen de òlle boas der even tussen nemen.

Ze vertèlden van allerhande spoukerijen bie 'n vonner, woar Jaan Berends over mout. Dij waas nait van guster, hai vernam wèl wat ze ien 't zin haren, mor lait niks maarken. 't Wer tied om vot te goan en òl boer ging op stap. hai haar aaltied 'n dikke stok bie hom. Hai kwam bie 't vonner en wol net vout op plaank zetten en dou springt er ein ains 'n keerl veur hom mit 'n wit hemd aan.
Jaan Berends geloofde nait aan spouken. Hai gript zien stok en houwt ter op lös!
"Bis doe de Duvel, den ben ik zien mouder!"
Keerl jammert 't oet van pien en gait ter haard van deur!

Duvel, wil der hier den gain wind komen?
Ulrum, 1946
Ie hemmen Eb Diekhoes van Zòlkaamp toch nog wel kend? Dij kwam nog wèl ais bie mien öllers ien Ollerom.
Nou, dij zee tegen voader: "Wie voarden op zee tussen Swalve en Babbeler. 't Was bladstil, der waaide gain windje. Ik zee: Duvel, wil hier den gain wind komen? En ik har dat nog nait zegd of ol Vent zat achter mie op 't helmhòltje en 't was aal vis, dat wie vongen! Ik zee Vent, geef mie de handspoak. Hai dee dat en ik gaf Ol Vent 'n katjewaai.... 't Was aal vuur en swevel! En wie voarden weerom en wie kwammen bie de woarman.
Dij zee: "Hei je vis?"
"Joa, wie hemmen vis".
Mor 't was aal dood, ain stank van swevel en wie mozzen 't boetengoats brengen. En nou wil ie mie nait loven, mor 't is woar, wat ik joe zèg, heur!


Waddenduvel
Zoutkamp, 1919
"Als je ien handen valen van Waddenduvel din bin je der min aan tou!" zee òl schipper, "schrief joe din mor op". As je op 't Wad bennen om bot te prikken of veur annerswat, din springt e joe onverhouds op nek en din kin je nait verder. As vloud joe din overvaalt, din bin je verloren! Want din kin je nait weer aan diek komen en verzoepje.
Min zigt hom nait, min heurt hom nait, mor hai lègt joe 'n ieskòlle haand ien nek en dij haand wordt aal swoarder. Min kin hom nait weer kwiet worren en 't is net, od aal daiper en daiper ien 't slik votzinken.
Hai het mie ainmoal te pakken had, mor ik kon nog aan waal komen en 'k heb 't veur dood weghoald, mor maisten zai je nooit weer. Waddenduvel het ze mitnomen!


Bie 't Melkpad
Ulrum
Ollerom is 'n hail òld dorp. 't Bestaat oet twei wieren. Op de westelke wier ston kèrk, schoul, pasterij en 't grootste dail van 't loug. De aandere wier is Azinga. Doar lag de börg en aan noordzied doarvan was vrouger 'n bos mit haile dikke bomen. Doar legt ook nog de boeren ploats, dij bie de börg heurde.
Dij boerderij is aaltied 'n spoukhoes wèst, zolang as mie heugen mag. Doar wazzen mènsken vermoord en doar zatten bloedvlekken op 't schot, dij der nait weer òf wollen.
Ten noorden van dij ploats wazzen twei galgekampkes, want doar mouten twei gerichten wèst hemmem, vot bie 't mèlkpad. Aan dat Mèlkpad woonde 'n haile kwoaje heks en onner de bomen doar zag men voak 's nachts 'n haile troep katten. Dat wazzen heksen, dij doar jousterden en juchterden.

Muilenhoezen
Ulrum
Muilenhoezen was 'n gehucht tussen Elens en Menneweer, dat ien 1777 wègspould is.
Nou hait dat laand Muilenhoestoentje.
Doar daanzen de heksen en doar spoukt 'n keeskerel mit 'n groot mès!

De heks was nait dood
Zuurdijk
Ik ben nou drei en viefteg, mor dou ik nog 'n jong van 'n joar of zeuventien was en ien Zuurdiek woonde, ze men doar algemain, dat 'n kiend van ons buren sturven was, omdat 't behekst was. Ze haren 'n krans van veren ien 't kopkuzzen vonnen.
"Ik loof d'r niks van " zee 'k tegen moeke, "en dei kraans wol ik wel es zain".
"As toe wizze, wat voader en ik waiten" zee ze, "den zolt' dat nait zeggen".
"Wat was dat den?"
En dou dee moeke heur verhoal: "Dou grootvoader en grootmoeke heur òlste geboren was werren moeke en kiend hail slim zaik. En wat ze der ook aan deden, 't hulp niks! Ien dei tied kwam der voak 'n òl mens bie deur, dei ze nait recht stonnen. Noabers vrougen ook aan grootvoader, of er nooit wat opgemaakkt har, of ze ook kringtjes ien kovviedik mouk, as ze kovviekopke leeg haar. Grootvoar haar wel es maarkt, dat ze mut heur vingers ien 't kopke zat, moar hai har der gain kwoad van docht.
"Nou" zeden ze, "den is der vast en zeker hekserij in 't spul. En dou moeke en kiend zaik bleven ging grootvoar noar 'n duvelbanner en vertèlde, wat ter aan de hand was. Man zaag't duuster ien!
"Ie mouten opslag weer noar hoes goan: zee e, "en den mon'je vot kopkuzzens noakieken, want doar ken wel naaierei ien zitten en 'n kraans van veren. As dat zo is, den monnen ie haile boudel dichtstoppen, mor schosstain open loaten en den mon'je kopkuzzens verbrannen mit alles, wat doar ien zit en loof mie mor, mörn bennen joen vrouw en kiend veul beter en heks ligt dood veur joen deur".
Dou grootvoader thoes kwam, mouk hai opslag kuzzens open en doar zat van alles ien, wit goarren, swaart goaren en allerhande kleuren sejet en doar was 'n kraans van regen. Dou mouk 'r alles potdicht op schosstein noa en verbraandde kuzzens. Mor vrouw en kiend wazzen annerdoags niks beter en heks lag nait dood veur 't hoes.... Wel laip ze der loater laangs mit 'n douk om kop. En dat kwam, zoas duvelbanner loater zee, omdat ze alles nait goud dicht moakt haren. Ze haren 'n raimlok vergeten. Grootvoar was 'n hail gelovig man en 't duurde nait laank of domie, dei der wat van heurd har, kwam der op òf.
"Siewert Jan" zee e, "hoe heb je zoiets kunnen doen? Je kent toch de Bijbel? Er staat geschreven: Weet gij niet, dat dit geslacht wordt uitgebannen door bidden en waken? Doe alzo!"
Grootvoar het haile nacht woakt en beden en moeke en kiend bennen baide beder worren.

Leidoa van Rohoan
Warfhuizen, 1920
Rohoan lag vrouger aan anner kaant van 't Raitdaip. 't Is altied 'n bekende haarbaarg en overzetterij west. Ien de Franze tied is ploats verzet, omdat ze dòchten dat 't doar vaileger was. Nait ver doarvandoan ston wat òlle hoeskes. Ien ain van dei hoeskes woonde Leidoa. Ze was een heks en har 't slim op houneraier verzain. As ter 'n voel ai tussen annern was, den zeden mènsken dat Leidoa dei behekst har.
Zai ree ien 'n kopern kedel deur lucht. Mor dei zok mit hekserij ophòlt is aiweg verloren. En 't zol mit Leidoa ook wel nait te best òflopen. Daarom zag ze ook zo tegen dood op en as 't heur gelukte, dat ter 'n anner veur heur sturf, den bleef ze nog weer 'n joar vrij. Doarom behekste ze altied lutje kiener. Dei bluis ze heur oam ien en den mozzen ze staarven.
Vrouwlu durzen nooit meer as twei kopkes kovvie bie heur drinken. 't Daarde kopke was altied behekst. As ze 'n daarde kopke nammen, den gingen ze gauw dood.
En Oaltje wist 't pozitief zeker dat Leidoa heur kaarn op 'n keer beheksen wol. Ze laip om kaarn tou mit kokend woater en dou zag ze achter kaarn 'n vremde kat zitten. En dou ze dat kokend woater ien kaarn dee, lait ze wat op kat's kop valen, en dei har kop.

Swaarde Spaigel
Ulrum, 1916
Op Olrommer maart was vrouger ook altied 'n Swaarde Spaigel. Geeske het doar 'n doodkist zain en even loater is heur vrijer deur 'n ongeluk om 't leven komen. Ik ben der ook es 'n keer noar toe west mit 'n poar kammeroadskes. Doar was 'n woarzègster, dei joen haand vasthil en 'n spreuk opzee.
Dou veurspelde ze ons 'n man en zó veul kiener. Ik kreeg 'n petret van mien aanstoande man. 't Leek mie nait veul biezunders tou. Ik ben nou zeuventig joar en ik ben nooit trouwd west.
Dat het dat mènsk nait goud waiten!


Nooit mit mes aankomen
Leens, 1928
As peerden 's mörns vlechten ien moanen hemmen en ie kennen ze der nait weer oetkriegen, den is dat nait mit mènskenhanden gebeurd.
't Is het beste om dei vervloten moan mit 'n scheer lös te knippen; ie mouten der nooit mit 'n mès aankomen, dat is veul te gevoarelk.

Ik vertel joe gain leugens
Warfhuizen, 1933
't Is zeker woar, ik vertèl joe gain leugens. Mien grootvoader en nog 'n man wazen op 'n mooie zummernacht aan 't zichten west, nait ver 't Òl Bos bie Waarfhoezen. Doar het vrouger joaren 'n börg stoan en graaften wazen der dou ook nog om tou: Lulema börg.
Ze heurden wat deur lucht soezen en ze heurden ook zingen. Dou zagen ze 'n bottermòl aankomen. Dei kwam ien graaft deel en doar haren twei engels ien zeten. Ze haren nooit zowat zain en ze hemmen 't loater voak verteld. Dou zun opkwam, wazen ze wèg wèst.
En 't is zeker woar gebeurd, ik vertel joe gain leugens.


Mien wief kin heksen
Zoutkamp, 1920
'n Schipper van Nieziel en ik haren ais schil ien veur Gerkesklooster. Wie zaailden noast kanner op 't Wad. 't Was mooi weer en wie zatten tegen 'kanner over, elk op zien aigen schip.
Ik zee tegen de man: "Mekaaitert der wat aan? Ie bennen ja zò mismoudig?"
"Och, ik zel 't mor vertellen. Mien wief kin heksen. Ik ben stokstain verlegen mit heur!"
"Man, ie laigen toch?"
"Nee, ís zeker woar. Ze gaait 's nachts aan raais en din bruukt ze 'n teems veur boot. Lest is ze op 'n nacht vot west en dou is ze mit kop kepot weerom komen. Ze hemmen heur dou zeker 'n truvvel verkocht, want ze kin ook de gedoante van 'n kat aannemen."
"Ik kin der nait bie!"
"Ze is voak genog te schosstain oetkropen en ze is der ook voak weer ienkropen".
Wat ik ook zee, man waas en bleef der vast van overtuugd, dat zien wief 'n heks of 'n nachtmerrie waas. 'k Heb loater heurd, dat 't 'n grode ellènde tussen dei baaident worren is en dat vrouw noar heur òllu teruggoan is.


Ze kwammen nait over de streep
Zoutkamp, 1921
Ol Beetmui van Zoltkaamp kon teuveren. Ik duurde der nooit bie donkeren laans. Soms gingen jongens veur 't glaas stoan, mor dat duurde ik nait woagen.
"Wie willen es zain of ze weer aan 't teuveren is", zeden se din.
"Joa", raipen ze din, "ze zit weer stil te teuveren."
Ze dee allerhande minne dingen, noar ze zeden, mor ik kon nooit gewaor worren, wat dij stumper verkeerds dee, want 't waas ja 'n hail goud minsk! Jongens raipen heur aochternoa van "Teuverheks". En ze trokken 'n kring om heur hoeske hin. Doar gooiden ze woater ien en doar kon ze nait overkomen, zeden ze.
Mit òlle Bet oet 't Kraainust waas 't net zo'n spul. Kraainust is 'n òl ploatske bie Nijkerk. Van heur zeden ze, dat ze heur verannern kon ien swaarde kat, mor ook 'n moes, jongens moakten 'n kruus op heur brugje. Din kon ze nait van 't haim komen.
Ook van Aanje Naks oet Lains gingen der hail wat verhoalen. Om heur hoeske trokken jongens 'n streep, struiden doar meel of zòlt ien en din konnen ze schèllen zoveul as ze wollen, zai kon nait over streep komen.

Deur hail Grunning zitten ze
Kloosterburen, 1927
Vrijmetseloars? Deur hail Grunning zitten ze. Ik raisde vrouger mit mosterdwoagen en den kwam ik overaal. 't Heb ook 'n neef had, dij vrijmetseloar was. Hai wol mie der nooit wat van vertèllen, mor op 'n duur het e toch 'n beetje lösloaten. Hai zee tegen mie, dat ze 's nachts ien Stad vergoaderden ien hoes zunner roamen. Ze mozzen eerst deur 'n donkere gaang, doar nooit licht braandde. Ien 'n soal stonnen stoulen, mor ain stoul bleef altied vrij; doar mog gainent op zitten. Woar dij stoul veur bestemd was, dij kwam nait. Meer wol e mie der nait van vertèllen.
'n Boer oet Kloosterboeren timmerde altied en 't wer altied haalf kloar. Hai mog 't nait kloar moaken, want hai was vrijmetseloar en har geraidschoppen ien 't klain. Hai har hom aan Duvel verkòcht en sums ging e midden ien nacht, krekt verkeerd, mit 'n blindouk veur noar Kruusweg. Enden har e annersdoags weer centen genog. Om de twij joar mout ter ain staarven. Hai is den ook op 'n keer verdronken.
Joa, 't is zeker woar, vrijmetseloars hòllen 't mit de Boze. Ze hemmen 'n moal vergoaderen had bie 'n boer ien Loppersom. Knècht mos eerst rondom 't hoes tou of alles goud dicht was. En toch het e veur 'n gliefke stoan en joa, Ol Vent zat ter vrachteg tussen op 'n iezeren stoul!
Ien woltersom het ain woond, dij is deur Duvel onner 'n schip deurhoald en ain oet Oostem har 'n wizzeldoalder. Dat was 'n sulvern munt, dij ain gulden viefteg weerd was. As e wat kòcht, dat minder as 'n doalder kostte, den gaf e dat geldstuk en kreeg e klaingeld weerom, mor noa poar menuten har e wizzeldoalder weer in buus. Hou voaker dat e hom oetgaf, hou rieker dat e wer.


Hai zol zukswat nooit meer zeggen
Vierhuizen, 1896
Op Menneweer laipen, noar ze zeden, WIDDE DOAMES. Schònmoaker en vrouw van Vaierhoezen kwammen op 'n oavond loat van Ollerom.
"Pas op" zee ain, "straks bie Menneweer kom ie dij widde Doames tegen!".
"Den sloag'k heur hannen om haals", zee schònmoaker.
"Nait teveul broasken", zee zien vrouw, "wais nait wat of die overkomen ken".
Ze haren op vesiede west en 't haar dij oavend mooi goan. Ze haren aan 't pandverburen west en "mòltje, mòltje, zèldje" en "ha, ha, zie door de poort". Mor aan ale lofzangen komt 'n ènd. Om twaalf uur gingen ze op hoes òf. Dou ze bie Menneweer kwamen, zain ze dudelk twei widde Doames veur heur lopen.
"Nou" zegt schònmoakerske, "sloag ze nou dien baide hannen mor om haals". Mor schònmoaker haar doodsbenauwd west. Hai zol zukswat nooit weer zèggen.

Hozebanden lös en zunner zunde
Kloosterburen, 1926
Ien Meulenrieg bie Kloosterboeren woonde vrouger 'n boer, dij zien staifzeub mishandeld het. Dou e dood was en de liekstoatsie noar Kloosterboeren ging, zaggen de lu, dij hom volgden, hom veur zien aigen zollerglaas zitten. Hai keek heur achternoa, of alles wel goud ging. Ze konnen hom nait kwiet worren. As femilie 's oavens van verziede thoes kwam, den vloog heur alles rechts en links om oren en altied werren doar deuren opengooid. 't Was 'n echte poltergeest!
Op 'n duur wazzen ze zat van dat spektoakel ien hoes en doarom hemmen ze 'n priester komen loaten. Dij mos hom verbannen. Dat hèt hail wat muite kost, want de geest wol nait vot.
Hai mos noar 't wiede bie 't hoogvonner ien Weister Weg, mor hai mag elke zeuven joar ain hoanetree dichter bie zien ploats komen. Zo'n priester, dij geesten bant, mout zunner zunde wezen en zien hozebanden mag e nait vaast moaken, want den ken e 't nait.

Ollejoarsoavend
Westernieland, 1928
't Ollejoarsoavend. Helwerdoa en vrouw gingen den altied noar kèrk. Kèrkbouken laggen kloar. Hainzat bie 't vuur en zai achter toavel boven 'n waarme stoof te wachten dat 't tied wer. Messchain bennen dij òlle lu dou ien sloap komen. Opèns schrikt vrouw op.
"Kom wie mouten vot". Ze goan op wèg, mor wat wonderliek, der is gain mènsk op pad, mor kèrk is verlicht. 't Is volle maan.
"Wie bennen zeker loat", zegt ze. Ze goan noar binnen. Doar zitten op bannken verschaiden mènsken dij de leste joaren overleden bennen en òl domie dij ook al joaren dood is, staait op preekstoul. Op achterste baank zit 'n òld aarbaaiderswief van heur, dij veur 'n poar weken overleden en begroaven is. Ze wenkt mit haand dat ze der opslag weer oetgoan mouten. Dat doun ze ook, zo gauw as ze kennen.
Deur snapt achter vrouw dicht. Dou zeweer op wèg bennen en omkieken is 't duuster ien kèrk en klok slagt ain.


't Uutlaand
Zoutkamp, 1928
't Uutlaand het een groot dörp west achter Panserpòllerdiek, dat deur zeerovers platschoten is. Ik heb doar hail wat koegels vandoan hoald as 't stòrmweer west haar en der zit doar nog 'n baarg stain in grond. Mor mensken denken der nait meer om. 't Uutlaand is gevoarlek stee veur schippers. Doar bennen al verschaiden schepen strand en Zòlkampers hemmen der al hail wat van doan sleept, want min volk het hier vrouger ook wel touhòllen.
Bie 't Uutlaand is es 'n schip strand. Alle zeelu wazzen al verdronken op ain noa. En dij raip hailtied om hulp. Ze haren hom redden kind, mor ze hemmen hom as 'n hond verzoepen loaten, allinneg om 't schip en de loaden te kriegen.
As 't störmachteg weer is den komen Zoltkampers laifst nait bie 't Uutlaand, want doar heuren ze hom nou nog altied roupen. 'n Inkeling het hom ook wel ais zain. Hai het 'n gele euliejak aan en 'n zuudwester op.


Hiplichten
Vierhuizen, 1933
Ik was 'n wichtje van vaier joar, nou ben ik al over zeuventeg, mor ik herinner mie 't nog as de dag van guster. Wie laipen op Gruine Loan ien Vaierhoezen, 'n poar wichter en ik. Dou zaggen wie boven braide sloot een hiplicht.
Ain raip: " 'n Hiplicht, 'n hiplicht!". Wie op run zò haard wie konnen. Ik was vrezelk oet stuur. Woarom? Ze zeden dat hiplichten geesten wazzen van verdronken kiener. Nou veur geesten wazzen wie doodsbenauwd vanzulms!
Moeke begreep ter niks van. "Hou kèns doe doar toch zo benauwd veur moaken," zee ze, "goa mor ien klokhörn zitten, doar doun ze die niks". Loater hemmen ze mie der meer van vertèld. Olle Evert Moorlag, dij nou dicht bie honderd joar is, vertèlde mie ais 't volgende:
" 'n Koppeltje jonkvôlk kwam van Onstwedde noar de Kopstukken. Dou zaggen ze dudelk 'n licht. Doar goat ain ree laans mit 'n schienvat ien haand," zee ain.
"As 't mor gain WILDE LANTEERN is ," zee 'n aner.
"Ik zol zèggen dat 't 'n hiplicht was," zee daarde.
Wie keken der allemoal noar. 't Licht bleef stilstoan bie 'n boom.
"ik ben baang dat doar gaue ain staarven zel." zee Geert. Dou ik 's oavens thoes kwam, heb ik vertèld wat of wie zain haren. Grootvoader haar 't tweide gezicht en hai wis hail wat van dizze dingen òf. Dou wie der proat van kregen, zee òl man:
"Paast es op, doar zel 'n òngeluk gebeuren. Hiplichtjes brengen aaltied ongelukken, dat is van òlds op Westerwòlle bekend genog."
Was gain proaten aan: Ien prilmoand, 'n poar moand loater, ging òlle Haarm dij ree laans. Hai was al wied over tachtig joar, mor hai was nog net zo nuver en monter, scheelde hom ook nog niks. Hai wol 'n schoap verstekken dij doar net bie dij aigenste boom aan tuur zat. Mor hai vol om en was haarstikke dood net op stee doar wie dat lichtje stilstoan zain haren. Hiplichtjes benneb gaisten, dij voak onrusteg henneweer sweven. Ze blieven dicht bie plak doar woar ze woond hemmen. Ie waiten zeker wèl woar 't Spaanse Daip is? Dat het 'n òlle woaterloop west, mor der ken nou lang gain schip meer deur. Dou is ien oorlog mit Spanje Alvoa hier komen en het zègd dat woater zol braider en daiper moakt worren, aans kon e Bourtange nooit iennemen. Loater joaren het ter nog 'n kaalkbranderij stoan en hoger op ook nog 'n bakoven, doar ze klinkertjes muiken veur de vesting. Nou is 't Spoanse Daipke oetdreugd. Mor der wazzen nòg aaltied zeuven hiplichtjes. Op Bakovenvèn het veur joaren 'n hail òld hoeske stoan. 't Was 'n ainzoam stee en doar hemmen schoapedaiven woond. Noa heur dood konnen ze gain rust vienen en doarom zai je doar nog altied lichten henneweer sweven, den wat hoger, den wat leger, den rechts, den links.
Ze stoan nooit stil. Zuks is aait 'n woarschouwen.

Panser
Zoutkamp, 1915
Nou, dat wait ie toch wel van dij RUTER op Noordersingel van Panser?
Op Ollejoarsoavend tussen twaalm en ain ridt doar een ruter op een schimmel aal hinneweer. Kerel het 'n hoge punthoud op en 'n roege mantel aan. Hai broest deur de lucht en hai is op 'n keer boven over Geessie en heur kerel hinkomen. Hai har 'n groot sweerd ien haand had. Om dij tied hin komt doar nooit een mensk.

Bron: Heksen- en Duivelsverhalen in Groningerland, door Mevr. E. J. Huizenga-Onnekes, 1930

 
Copyright 2015. All rights reserved.
Terug naar de inhoud | Terug naar het hoofdmenu